فیپا(فهرستنویسی پیش از انتشار) به عنوان شناسنامهای منحصر به فرد برای هر کتاب، یکی از اصلیترین مراحل چاپ کتاب است. در ایران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان متولی اصلی این فرآیند، مسئولیت صدور فیپا را بر عهده دارد. این امر با هدف ساماندهی اطلاعات کتاب، تسهیل دسترسی به منابع اطلاعاتی و جلوگیری از انتشار آثار تکراری صورت میگیرد.
در این مقاله خواهید خواند:
Toggleبا وجود اهمیت فیپا، این فرآیند با چالشهایی نیز همراه است. یکی از مهمترین این چالشها، فعالیت برخی افراد و موسسات سودجو است که با ادعای نمایندگی از سازمان اسناد و کتابخانه ملی، اقدام به صدور غیرقانونی فیپا میکنند. این اقدامات علاوه بر تضییع حقوق ناشران، به اعتبار نظام نشر کشور نیز لطمه میزند.
در این مقاله، ضمن بررسی اهمیت فیپا در نشر، به چالشهای موجود در این حوزه پرداخته و راهکارهایی برای رفع این مشکلات پیشنهاد خواهد شد. همچنین، به نقش ناشران و نویسندگان در حفظ صحت و دقت اطلاعات فیپا و ارتقای سطح کیفی نشر کشور تاکید خواهد شد.
فیپا چیست و مخفف چه عبارتی است؟
آیا تا به حال به این فکر کردهاید که چگونه میتوانید کتابی را در یک کتابخانه بزرگ در عرض چند دقیقه و از میان هزاران جلد کتاب پیدا کنند؟ راز این کار در چیزی به نام “فیپا” نهفته است. فیپا مخفف فهرست نویسی پیش از چاپ است که تمام اطلاعات مهمی را که برای پیدا کردن و طبقهبندی کتاب نیاز داریم، در خود دارد.
فیپا از اواخر قرن نوزدهم در کشورهای غربی مانند آمریکا و انگلستان آغاز شد. در ایران، نخستین نمونههای فیپا در دهه ۴۰ شمسی و در کتابهای دانشگاه تهران بود. با این حال، اجرای رسمی و گسترده فیپا در ایران از اواسط دهه ۷۰ شمسی با تصویب هیئت وزیران و الزامی شدن آن برای همه کتابها آغاز شد. پیش از آن، کتابخانه ملی ایران نیز در اوایل دهه ۷۰ شمسی طرح آزمایشی فیپا را با برخی ناشران اجرا کرده بود. بنابراین، اگرچه ایران نسبت به کشورهای پیشرو در این زمینه با تأخیر به اجرای فیپا روی آورد، اما در حال حاضر این سیستم به عنوان یک استاندارد مهم در فهرستنویسی کتابها در کشور پذیرفته شده است. بطوریکه انتشار کتاب بدون دریافت فیپا امکانپذیر نیست!
فواید صدور فیپا چیست؟
اطلاعات موجود در فیپا به کتابخانهها کمک میکند تا کتابها را به صورت منظم طبقهبندی کنند و به راحتی آنها را پیدا کنند. به موارد دیگری نیز از صدور فیپا میتوان اشاره کرد:
- ✔ یک دستی و هماهنگی فهرست نویسی و سازماندهی کتب در سطح کشور
- ✔ تسهیل فهرست نویسی توسط کتابداران در تمامی کتابخانه ها
- ✔ جلوگیری از انجام کار تکراری
- ✔ افزایش سرعت بازیابی منابع در کتابخانه ها
- ✔ جلوگیری از انتشار مجدد کتاب به نام فرد جدید
- ✔ صرفه جویی در بودجه نیروی انسانی، زمان و مکان
- ✔ تسهیل در ایجاد شبکه های اطلاعاتی؛ مثلا اشتراک اطلاعات کتابشناختی در سطوح ملی و بین المللی
- ✔ افزایش سرعت گردش اطلاعات
اخذ فیپا الزامی است؟
دریافت و اخذ فیپا برای تمامی کتابهایی که در ایران منتشر میشوند، الزامی است. در صورتی که ناشری اقدام به انتشار کتاب بدون دریافت فیپا کند، ممکن است با تذکر، اخطار و حتی جریمه مواجه شود. همچنین، کتابهایی که فاقد فیپا هستند، نمیتوانند در کتابخانههای عمومی و دانشگاهی فهرستنویسی شوند و در نتیجه دسترسی کاربران به این کتابها محدود خواهد شد. در نتیجه، دریافت فیپا یک الزام قانونی و یک ضرورت برای معرفی و توزیع بهتر کتابها در کشور است.
فهرستنویسی مجدد
در موارد زیر کتاب نیاز به فهرست نویسی مجدد خواهد داشت:
- ✔تغییر عنوان کتاب
- ✔تغییر در نام مترجمین (کم شدن یا اضافه شدن مترجم)
- ✔تغییر در نام ناشرین (کم شدن یا اضافه شدن ناشر)
- ✔تغییر در سلسله انتشارات یا فروست (کم شدن یا اضافه شدن)
- ✔تغییر در تعداد صفحات کتاب (کم شدن یا اضافه شدن)
- ✔ویرایش کتاب (چاپ دوم به بعد)
- ✔تغییر در قطع کتاب
فیپای الکترونیک چیست؟
اخذ مجوز فهرست نویسی برای چاپ کتاب تنها به صورت الکترونیکی امکان پذیر می باشد. فیپای الکترونیک به معنای درخواست و صدور فیپا به صورت آنلاین و از طریق سامانههای الکترونیکی کتابخانه ملی ایران است.
لازم است تا ناشران حقوقی یا حقیقی ابتدا به عضویت فیپای الکترونیکی درآمده و پس از دریافت شناسه کاربری و رمز عبور، درخواست خود را از طریق وبسایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی مطرح نمایند.
پس از ارسال درخواست فیپا، کد رهگیری به منزله رسید، به انتشارات اعلام می گردد. در صورتی که اطلاعات ارسالی کامل و صحیح باشد پس از گذشت مدت زمان معین، فیپای کتاب در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی قابل رویت خواهد بود.
این روش جایگزین روش سنتی و کاغذی شده و مزایای بسیاری برای ناشران و کتابخانهها به همراه داشته است:
- سرعت و سهولت در فرایند: با استفاده از سامانه الکترونیکی، ناشران میتوانند به سرعت و به صورت آنلاین درخواست فیپا را ثبت کرده و نتیجه را دریافت کنند.
- کاهش هزینهها: حذف مراحل کاغذی و مکاتبات پستی باعث کاهش هزینههای اداری برای ناشران و کتابخانه میشود.
- افزایش دقت و کاهش خطا: با وارد کردن اطلاعات به صورت الکترونیکی، احتمال بروز خطاهای انسانی کاهش مییابد و دقت اطلاعات فیپا افزایش مییابد.
- دسترسی آسان به اطلاعات: اطلاعات فیپا به صورت الکترونیکی ذخیره میشود و به راحتی قابل جستجو و بازیابی است.
- شفافیت و پاسخگویی بیشتر: سامانه الکترونیکی امکان ردیابی مراحل درخواست و پیگیری وضعیت آن را فراهم میکند و شفافیت در فرایند صدور فیپا را افزایش میدهد.
مراحل دریافت فیپا چیست؟
برای دریافت فیپا، لازم است متن کتاب(ورد یا پیدیاف) را در اختیار کارشناسان صدور فیپا قرار دهید. این کار به صورت الکترونیک و با ارسال محتوا انجام خواهد شد:
1. ثبتنام در سامانه: ناشران باید در سامانه الکترونیکی کتابخانه ملی ایران ثبتنام کرده و اطلاعات خود را تکمیل کنند.
2. تکمیل فرم درخواست: پس از ثبتنام، ناشر میتواند با وارد شدن به پنل کاربری خود، فرم درخواست فیپا را برای هر کتاب تکمیل کند.
3. ارسال مدارک: مدارک مورد نیاز مانند فایل الکترونیکی کتاب یا فایل متنی حاوی اطلاعات کتاب باید به سامانه ارسال شود.
4. بررسی و تایید: کارشناسان کتابخانه ملی ایران اطلاعات ارسالی را بررسی کرده و در صورت تایید، فیپا صادر میشود.
5. دریافت فیپا: فیپا صادر شده به صورت الکترونیکی در اختیار ناشر قرار میگیرد و ناشر میتواند آن را در صفحه حقوقی کتاب درج کند.
اطلاعات درج شده در فیپا چیست؟
1. سرشناسه: در قسمت سرشناسه نام نویسنده اصلی کتاب و سال تولد میآید؛
- 2. عنوان و نام نویسنده یا نویسندگان: در این قسمت نام کتاب و نام تمامی نویسندگان نوشته میشود؛
- 3. مشخصات انتشارات: در این قسمت آدرس انتشارات کتاب، نام انتشارات کتاب و سال چاپ کتاب میآید؛
- 4. مشخصات ظاهری: شامل تعداد صفحات کتاب و در صورت وجود جدول، تصویر، نمودار میباشد؛
- 5. شابک (ISBN): شماره شابک کتاب در این قسمت درج میشود؛
- 6. موضوع: موضوع کتاب و کلمات کلیدی کتاب را شامل میشود؛
- 7. شناسه افزوده: در صورتی که کتاب بیش از یک نویسنده داشته باشد نام بقیه نویسندگان به صورت جداگانه در شناسه افزوده نوشته میشود؛
- 8. ردهبندی کنگره، ردهبندی دیویی و شماره کتابشناسی ملی: این مشخصات مربوط به کدهای ثبت کتاب در کتابخانه ملی و مرکز فیپا است.
مدت زمان تحویل فیپا چقدر است؟
- برای کتاب های تجدید چاپ ۳ روز کاری؛
- برای کتاب هایی که قبلا توسط ناشر دیگری چاپ شده باشد ۵ روز کاری ؛
- برای کتاب های چاپ نخست حداکثر ۱۰ روز کاری.
دریافت فیپا از طریق انتشارات چگونه است؟
همزمان با ارسال فایل کتاب جهت اخذ مجوز به وزارت فرهنگ و ارشاد، یک نسخه از آن به صورت الکترونیکی به سازمان اسناد و کتابخانه ملی فرستاده می شود تا فیپای کتاب صادر شود و ناشر میتواند از طریق پنل کاربری ناشران یا سایت فیپا به این اطلاعات دسترسی داشته باشد.
استفاده از خدمات دریافت فیپا توسط انتشارات، یک راه آسان، سریع و دقیق برای دریافت کد فیپا است و به نویسندگان و مولفان کمک میکند تا فرآیند انتشار کتاب را با سرعت و سهولت بیشتری انجام دهند.
اخذ فیپا با انتشارات متخصصان
در نهایت، دریافت فیپا به عنوان یک ضرورت در فرآیند چاپ و نشر کتاب محسوب میشود. انتشارات متخصصان، با آشنایی کامل به قوانین و مقررات مربوطه، میتواند به صورت حرفهای و دقیق فرآیند دریافت فیپا را برای نویسندگان و مولفان انجام دهد. این امر باعث صرفهجویی در زمان و هزینه شده و اطمینان از صحت و دقت اطلاعات درج شده در فیپا را به همراه دارد.
برای دریافت مشاورهی چاپ کتاب و دیافت فیپای کتاب، شماره تماس خود را وارد نمایید تا با شما تماس بگیریم.