چاپ لیتوگرافی چیست ؟ مراحل لیتوگرافی کتاب

لیتوگرافی چیست ؟ لیتوگرافی فرایندی در صنعت چاپ کتاب میباشد که در طی آن صفحه های فلزی از جنس آلومینیوم موسوم به زینک ساخته میشود. از این صفحه‌ها در چاپخانه برای استفاده در چاپ افست برای انجام عملیات چاپ بر روی کاغذ استفاده میشود. نشر متخصصان در این مقاله، کامل و جامع درباره چاپ لیتوگرافی و مراحل لیتوگرافی کتاب توضیح می‌دهد.

لیتوگرافی یا چاپ سنگی چیست؟

لیتوگرافی یا چاپ سنگی به تصاویری اشاره دارد که روی یک سطح صاف چاپ میشوند، این رویه چاپ برپایه این اصل است که روغن و آب با هم مخلوط نمی شوند. چاپ با یک سنگ (سنگ آهک ) و یک صفحه فلزی انجام می شود.

دستگاه لیتوگرافی چیست ؟ 

چاپگر با استفاده از جوهر های روغنی هر رنگ روی یک سنگ یا صفحه جداگانه کار می کند. این سطح صاف از یک سنگ آهک خاص تهیه میشده است، اما امروزه از صفحات چاپی آلومینیومی و سنگ های اصلی استفاده می شود.

صفحه روی یک دستگاه پرس مخصوص قرار میگیرد و سپس با غلطک های چرمی یا پلاستیکی چرخانده می شود. در مرحله بعد کاغذ روی دستگاه چاپ گذاشته می شود و از طریق پرس به صورت غیر اتوماتیک فرآیند اجرا می شود. مانند بسیاری از فرآیندهای صنعت چاپ ، هر رنگ یک بار چاپ می شود. معمولاً روزانه یک رنگ چاپ می شود. بنابراین چاپی که از ده رنگ تشکیل شده باشد ، ممکن است انجام فرآیند حدود ۱۰ روز طول بکشد.

پس طبقه توضیحات بالا ، خوب است که بدانید  تمام رنگ ها از ترکیب سه رنگ قرمز، زرد و آبی تشکیل می شوند ، در لیتوگرافی ورقه های زینک (آلومینیوم) هر ورق یک رنگ را چاپ میکند تا در نهایت با ترکیب ۳ رنگ اصلی ، رنگ های دلخواه و مورد نظر بدست آیند . سپس زینک های آماده شده در لیتوگرافی را به چاپ خانه انتقال میدهند تا عملیات چاپ روی کاغذ صورت گیرد.

لیتوگرافی در چاپ افست

در سال ۱۸۵۳ رویه‌ای معروف به لیتوگرافی افست (یا چاپ افست) توسط جان استراتر از انگلیس برای اولین بار ثبت شد. این رویه تا دهه ۱۸۷۰ عملی نشده بود ، هنگامی که غلتک های افست لاستیکی برای چاپ روی فلزات روی دستگاه های تخت و مسطح استفاده می شدند. در سال ۱۸۶۰ ، فرایند انتقال دهنده عکس ساخته شد و این امکان را به وجود آورد تا یک تصویر عکاسی روی کاغذ ویژه با جوهر نمابش داده شود و به چاپ برسد. شش سال بعد ، اولین صفحه نمایش نیمه سنگی لیتوگرافی در انگلستان مورد استفاده قرار گرفت.

لیتوگرافی افست گرچه درحال تکمیل شدن از همان فرآیندهای شیمیایی با نسخه دستی میباشد ، اما یک فرایند جداگانه و کاملاً متفاوت است. چاپ افست رویه‌ای است که در صنعت برای چاپ کتاب ، مجله مورد استفاده قرار می گیرد. این ماشین آلات و تجهیزات پیچیده ای نیاز دارند و فقط توسط چاپگران و افراد متخصص مورد استفاده قرار می گیرند تا فرآیند چاپ را انجام دهند.

توضیحی کوتاه از مراحل لیتوگرافی کتاب

همان طور که تا الان متوجه شدیم لیتوگرافی یکی از مراحل واسط در چاپ افست میباشد. در لیتوگرافی ابتدا فایل‌ ها به 4 رنگ اصلی تقسیم میشوند و سپس تصویر مربوط به هر رنگ با نوعی پلیمر مخصوص بر روی صفحه‌ فلزی چاپ میشود . جنس سطح این ورقه‌ فلزی از موادی درست شده است که به هیچ وجه مرکب چاپ را در خود جذب نمیکند، در عوض جنس مواد پلیمری که طرح را بر روی زینک چاپ می‌کنند جاذب مرکب می‌باشد.

برای ساخت زینک دستگاهی به نام ایمیج ستر مورد استفاده قرار میگیرد. این دستگاه هر 4 فایل تفکیک‌ شده از فایل اصلی را با رنگ مشکی بر روی تلق شفاف پرینت میگیرد. در حقیقت دستگاه ایمیج ستر ، یک پرینتر سیاه‌ و سفید بزرگ لیزی با قابلیت پرینت بر روی تلق شفاف میباشد که البته دقت چاپ و رزولوشن پرینت در این دستگاه بسیار بالاست .

در لیتوگرافی بعد از اینکه تلق‌ ها آماده شد، آنها را بر روی زینک‌ های خام چسبانده و با گیره‌ هایی مخصوص فیکس می‌کنند . سطح زینک از مواد پلیمری جاذب مرکب پوشانده شده است و در طی فرایند ساخت زینک قسمت‌ های اضافی از روی سطح آن برداشته میشود تا فقط بخش‌ های طرح باقی بماند. در حقیقت عملیات چاپ بر روی زینک برعکس حالت معمول انجام میشود .

چند نکته کاربردی درباره لیتوگرافی 

• لیتوگرافی به دلیل خاص بودنش به مادر صنعت چاپ معروف است
• لیتوگرافی از واژگان یونانی و از ترکیب دو کلمه لیتوس λίθος (líthos, “stone”) به مفهوم «سنگ» و کلمه گرافیا ( γράφειν (gráphein, graphia) به مفهوم «نوشتن» ساخته شده‌است.
  به زینک گیری در لیتوگرافی فیلم و زینک نیز گفته مییشود.
  فیلم و زینک یک روال زینک گیری است که مانند روال های پیشین چاپ عکس است.
  دستگاهی به نام پلیت ستر ( plate setter)که دستگاه جدیدی است و بدون درست کردن فیلم مستقیما روی زینک چاپ می نماید.

تاریخچه لیتوگرافی در ایران

لیتوگرافی در زمان قاجاریه و در پادشاهی فتحعلی شاه قاجار بود که از اروپا به ایران راه یافت و نخستین بار عباس میرزا نایب‌السلطنه، محمد صالح بن حاج محمد باقر خان شیرازی معروف به میرزا صالح شیرازی را به مسکو فرستاد تا دستگاه لیتوگرافی را با خود به ایران آورد. این شخص دستگاه را به تبریز آورد و اولین چاپخانه سنگی را در ایران برپا نمود.

اولین چاپ لیتوگرافی در تبریز صورت گرفت و آنهم چاپ قرآن در سال ۱۲۵۰ قمری و کتاب زاد المعاد در سال بعد از آن بود. چندسال بعد از اولین چاپ لیتوگرافی در تبریز ، آقای «عبدالعلی» نامی اسباب لیتوگرافی را با خود به پایتخت آورد و در همان سال کتاب «تاریخ معجم» و پس از آن «پطر کبیر» را به چاپ رسانید. کتاب «حدیقهالشیعه» تألیف «مقدس اردبیلی» یکی دیگر از کتب لیتوگرافی است که در طی همان سال ها به چاپ رسیده‌ است.

پس از آن لیتوگرافی در مدت کوتاهی در دیگر شهر های ایران رواج یافت، به طوری که به مدت نیم قرن، تنها روال چاپ در ایران محسوب میشد ، به طور کلی  تا اواخر دوره قاجاریه هر چه در ایران به چاپ می‌رسید لیتوگرافی بود.

چاپ سربی در اوائل ظهور، به علت دشواری در چیدن حروف فارسی و غلط گیری و همچنین دقت و ممارستی که لازمه چاپ سربی بود، چندان رواجی نیافت، در حالی که هزینه نازل و سهولت کار با لیتوگرافی ، این روال را در مدت کوتاهی بر چاپ سربی مسلط کرد. در لیتوگرافی نقاشان و خطاطان و خوشنویسان می‌توانند با مرکب، هنر خود را در سرلوح، ترنج اندازی آغاز و انجام کتاب، و همچنین در تصاویر، به حد اعلای نفاست و زیبایی برسانند.

چاپ لیتوگرافی در انتشارات متخصصان 

چاپ لیتوگرافی یکی از خدمات انتشارات متخصصان میباشد که همواره با کیفیت و در پروژه های بزرگی مورد استفاده قرار میگیرد، چاپ لیتوگرافی طبق آنچه در مقاله خواندیم بیشتر در پروژه های کتاب های خاص و مجلات مورد استفاده قرار میگیرد ، بنابراین اگر محتوای مورد نظر شما برای چاپ یکی از این موارد است میتوانید همین حالا با کارشناسان نشر متخصصان ارتباط بگیرید و از خدمات مشاوره رایگان ما استفاده کنید.